GD Anadolu Bölgesi Diri Fayları: Bu bölgede yer alan faylar batıdan doğuya doğru, Karacadağ açılma çatlağı, Urfa ve Besni yöresi diri fayları olarak üç ana sınıf altında toplanmaktadır. Bu faylar, Türkiye’nin tektonik çatısı içerisinde en duraylı bölgesinde yer almaktadır. Urfa yöresinde, tarihsel dönemlerde yıkıcı depremler olmuştur. Harran şehri muhtemelen yıkıcı bir deprem tarafından yıkılmış olmalıdır. Besni yöresinde, Suvarlı-Tut arasında yer alan faylar, morfolojik olarak belirgin olup, DAF ile yakın geometrik ilişkiler sunmaktadır (Şaroğlu vd. 1987).

Urfa Yöresi Diri Fayları: Urfa ovasının D ve KD’sunda Pliyo-Kuvaterner yaşlı alüvyon dolgularını kesen ve uzun ekseni K-G doğrultulu olan faylar, Urfa yöresi diri fayları olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Bu faylardan KD-GB olanları sol yönlü ve KB-GD doğrultulu olanlar ise sağ yönlü doğrultu atımlı faylardır. Fayların batı blokları aşağıda bulunmaktadır. Şaroğlu vd. (1987), kırıkların kuzey ucunda, açılma karakterinde volkanik çıkış merkezine bağlı olarak, bu fayları olası diri olarak nitelendirmişlerdir. Tarihsel dönemlerde, Urfa yöresinde yıkıcı depremlerin olduğu rapor edilmektedir.

Besni (Adıyaman) Yöresi Diri Fayları: DAF’nın Göllbaşı bölümünün doğu ve güneydoğusunda, Suvarlı-Besni-Tut arasında uzanan KD-GB doğrultulu sol yönlü ve KB-GD doğrultulu sağ yönlü doğrultu atımlı eşlenik faylardan oluşan birçok kırık, Besni yöresi diri fayları olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Besni-Tut arasında uzanan yaklaşık 21 km uzunlukta, D-B doğrultulu kırık, Tut fayı olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Araştırmacılar, Kuvaterner yaşlı birimleri etkilemesine bağlı olarak Tut fayı diri olarak nitelendirmiştir. Diğer faylar ise olasılı diri olarak kabul edilmiştir.

Karacadağ Açılma Çatlağı: Diyarbakır-Siverek-Viranşehir arasında yer alan Karacadağ volkanitlerinde K-G genel gidişli birçok kırıktan oluşan kırık sistemi, Karacadağ açılma çatlağı olarak adlandırılmıştır. Yaklaşık 50 km uzunlukta olan bu kırıklar, güneyde geniş bir alanda dağılmış bulunurken, kuzeyde Karacadağ yanardağının zirvesinden kuzeye doğru tek bir çizgi haline dönüşmektedir. Karacadağ zirvesinden geçen ana kırık, K10B doğrultuludur.

Güneydoğu Anadolu Bindirmesi: GD’da Hakkari’den başlayan GB’ya doğru iç bükey bir yay çizerek Kahramanmaraş batısına kadar uzanan büyük bindirme zonu, Güneydoğu Anadolu Bindirmesi adı altında incelenmiştir (Özkaya 1973, Şengör 1977, Baştuğ 1979, Şaroğlu vd. 1987). Bu zon, Doğu Anadolu ile GD Anadolu bölgesini coğrafik olarak sınırlandırılan yapısal bir kuşaktır. Ayrıca zon, geçmişteki Bitlis kenet kuşağının izlerini taşımakta olup, batıda DAF ile kesişmektedir (Şaroğlu vd. 1987). Bu kuşak boyunca değişik dönemlerde gelişmiş birçok bindirmeler yer almaktadır. Şengör (1977), birbirine paralel birkaç bindirmenin yer aldığı alanlarda orajenik kuşaklarda, tektonik taşınma kurallarına uyarak, en güneyde en genç bindirmelerin olduğunu ileri sürmüştür. Şaroğlu vd. (1987), GD Anadolu bindirmesinin, batıda, DAF ile kesiştiği alanlarda yer yer doğrultu atımlı fayların kademe yaptığı alnlara karşılık geldiğini; bu gibi yerlerde bazı durumlarda, fayın bindirmeyi mi yoksa bindirmenin mi fayı sönümlendiğini kestiremediklerini belirtmektedir. 1975 Lice depremi (Ms=6.6), bu bindirme kuşağının deprem bakımından önemli bir potansiyeli olduğunu göstermiştir.

Şemdinli (Hakkari) – Yüksekova (Hakkari) Fay Zonu: Hakkari doğusunda, Yüksekova-Şemdinli arasında, BKB-DGD gidişli ve Türkiye sınırları içinde 85 uzunlukta olan fay zonu Şemdinli-Yüksekova fay zonu olarak adlandırılmıştır (Şaroğlu vd. 1987). Fay, birbirine paralel kademeli dört ana fay parçasından oluşmaktadır, Yüksekova civarında morfolojik olarak çok belirgindir. Bu fay zonunun GD devamında, İran sınırları içerisinde Piranşah fayı yer almaktadır (Berberian 1973). Şaroğlu vd. (1987), Piranşah fayının sağ yönlü doğrultu atımlı ve diri olması; zonun kuzeyinde yer alan Hasantimur ve Çaldıran gibi KB-GD gidişli faylarla uyumlu olması, Kuvaterner yaşlı çökelleri kesmesi ve bazı depremlerin bu zon üzerinde olmasına bağlı olarak, Şemdinli-Yüksekova fay zonunun sağ yönlü doğrultu atımlı ve diri olduğunu ileri sürmektedir.

BİTLİS KENET SİSTEMİ ÜZERİNDE MEYDANA GELEN TARİHSEL VE ALETSEL DÖNEM (M ≥ 4.5) DEPREM AKTİVİTESİ:

Tarihsel Dönem Depremleri: 22 Eylül 1666 Hakkari depremi

Aletsel Dönem Depremleri: 14 Mart 1964 Palu (Elazığ) mb=4.5, 6 Eylül 1975 Lice (Diyarbakır), Ms=6.6, 20 Ocak 1981 Gerger (Adıyaman) mb=5.0, 5 Mayıs ve 6 Haziran 1986 Doğanşehir (Malatya) Mw=6.0 ve Mw=5.8,  Mayıs 1992 Palu (Elazığ) Mw=5.1, 9 Mayıs 1998 Pötürge (Malatya) Mw=5.1, 26 Şubat 2004 Çelikhan (Malatya) mb=4.7, 17 Eylül 2010 Gerger (Adıyaman) mb=4.7 ve 5 Ağustos 2012 Beytüşşebap (Şırnak) Ml=5.3 depremleri.

Kaynak:

  • Demirtaş, R.  Türkiye Diri Fayları, Deprem Etkinlikleri, Paleosismolojik Çalışmalar ve Gelecek Deprem Potansiyelleri.
  • F. Tuba Kadirioğlu, Recai F. Kartal, Tuğbay Kılıç, Doğan Kalafat, Tamer Y. Duman, Selim Özalp, Ömer Emre, An Improved Earthquake Catalogue (M ≥ 4.0) For Turkey And Near Surrounding (1900-2012). 2nd European Conference on Earthquake Engineering and Seismology, İstanbul Aug. 25-29,2014.Page:411-422 (Proceedings Book)